BDDK’dan Bankaların Yeşil Varlık Oranı Hesaplaması Hakkında Tebliğ 11.04.2025 tarihli Resmî Gazete ’de yayımlandı. Tebliğde, yeşil varlık oranlarına ve uyumlu varlıklarına ilişkin önemli düzenlemeler yer almaktadır.
Yeşil Varlık Oranı Nedir?
Yeşil Varlık Oranı, bankaların toplam varlıklarına kıyasla çevre dostu finansal varlıklarının oranını ifade eden bir performans göstergesidir. Yeşil varlık oranı, bir bankanın çevresel açıdan sürdürülebilir faaliyetlere ne ölçüde kaynak ayırdığını gösteren bir göstergedir. Bu oran, bankaların konsolide olmayan bilançolarında yer alan uyumlu varlıkların, yeşil varlık kapsamındaki toplam varlıklara oranlanmasıyla hesaplanır. Kısacası, çevresel kriterleri sağlayan yatırımların, tüm çevreci potansiyele sahip yatırımlar içindeki payını ifade eder.
Uyumlu Varlıklar Nedir?
Uyumlu varlıklar, uygun varlıklar arasında belirli çevresel ve sosyal kriterleri sağlayanlardan oluşur. Bu varlıkların uygun sayılabilmesi için en az bir çevresel hedefe önemli ölçüde katkı sağlamak, diğer çevresel hedeflere önemli bir zarar vermemek, asgari sosyal güvenlik standartlarını karşılamak koşullarını sağlayan faaliyetlere ait finansal varlıklar, uyumlu varlık olarak sınıflandırılır.
Yeşil Varlık Oranının Hesaplanması
Bankaların çevresel sürdürülebilirliğe katkısı için birincil anahtar performans göstergesi yeşil varlık oranıdır. Bu oran, bankaların konsolide olmayan bilançolarında yer alan uyumlu varlıkların, yeşil varlık oranı kapsamındaki toplam varlıklara bölünmesi ile hesaplanır.
Yeşil varlık oranının hesaplanmasında ilk adım, kapsam dahilindeki toplam varlıkların belirlenmesidir. Bu kapsamda, bankanın bilanço içi finansal varlıklarından; merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinden olan alacaklar, merkez bankalarından ve uluslararası kuruluşlardan olan alacaklar, alım-satım (ticari) amaçlı izlenen varlıklar çıkarıldıktan sonra kalan varlıkların itfa edilmiş maliyet ile ölçülen brüt tutarları dikkate alınır. Bu şekilde, bankanın sürdürülebilirlik açısından değerlendirmeye açık kalan varlıkları netleştirilmiş olur.
Çevresel hedefler
Bu tebliğ ile birlikte günümüz dünyasında belki de en büyük sorunlar haline gelen iklim değişikliği, su ve deniz kaynaklarının etkin kullanımı, kirliliğin önlenmesi gibi küresel sorunların aşılması hedeflenmektedir.
Teknik Tarama Kriterleri
Yeşil varlık oranı hesaplanırken, varlıkların çevresel hedeflere anlamlı katkı sağlaması ve teknik tarama kriterlerini karşılaması gerekir. Bu kriterler, Kurul tarafından belirlenir veya yetkili kamu kurumlarının kriterleri esas alınır. Bankalar, bu kriterlerin sağlandığını bağımsız raporlar, sertifikalar veya harcama belgeleriyle belgelemek ve denetime hazır tutmakla yükümlüdür. Ayrıca, vadeli varlıkların kriterlere uygunluğu vade boyunca izlenmelidir.
Çevreye önemli zarar vermeme
Yeşil varlık oranı hesaplanırken, bir varlığın çevreye önemli zarar vermemesi şarttır. Bu koşul, uyumlu varlık olarak sayılabilmenin temel kurallarından biridir. Bir ekonomik faaliyetin çevreye zarar verip vermediği değerlendirilirken; faaliyetin kendisi, ortaya çıkan ürün veya hizmetin tüm yaşam döngüsü, ürünün ömrü bittikten sonra çevreye etkisi göz önünde bulundurulur. Hangi faaliyetlerin çevreye zarar vermediğini belirlemek için, Kurul tarafından oluşturulan çevresel kriterler esas alınır. Kurul, isterse bu konuda yetkili kamu kurumlarının belirlediği kriterleri de kullanabilir.
Bu hususta bankalar bir varlığın zarar vermediğini gösteren belgeleri hazırlamak, bu belgeleri denetime hazır tutmak, vadeli varlıkların zaman içinde bu koşulları sürdürüp sürdürmediğini izlemek zorundadır.
Asgari sosyal güvenlik standartları
Yeşil varlık oranı hesaplanırken, çevre koşullarının yanında sosyal sorumluluk da dikkate alınır. Uyumlu olarak sayılacak varlıkların, ilgili faaliyetlerin ve tarafların asgari sosyal güvenlik standartlarına uyması zorunludur.
Bankalar, uyumlu varlıkların bu sosyal standartlara uyduğunu belgelendirmek, belgeleri denetime hazır bulundurmakla mükelleftir. Ayrıca bankalar, vadeli varlıklarda bu uyumun vade boyunca sürdüğünü izlemek ve teyit etmek zorundadır.
Kullanım yeri tespit edilemeyen krediler
Düzenleme kapsamında bazı işletmelere kullandırılan ve kullanım yeri tespit edilemeyen işletme sermayesi kredileri ve benzer nitelikteki diğer krediler yeşil varlık oranının hesaplamasında uyumlu varlık olarak dikkate alınmaktadır. Bunun için şirketin son mali yıl içerisinde cirosunun en az yüzde doksanını uyumlu varlıklardan sağlamış ve son bir yılda yenilenemez enerji kaynaklarından herhangi bir gelir elde etmemiş olması gerekmektedir.
İkincil anahtar performans göstergeleri
Bankaların çevresel sürdürülebilirliğe katkısı için ikincil anahtar performans göstergeleri uyumlu varlıklar/uygun varlıklar ve uygun varlıklar/yeşil varlık oranı kapsamındaki toplam varlıklar oranlarıdır.
Ayrıca kurul, farklı veriler üzerinden yeşil varlık oranı dışında yeni anahtar performans göstergeleri tanımlamaya ve bunlara dair raporlama yükümlülüğü oluşturmaya yetkilidir.
Raporlama
Bankalar, yeşil varlık oranının pay ve paydasını oluşturan varlıklara ilişkin olarak belgelendirme, sınıflandırma izleme ve kontrol süreçleri oluşturmak, bu hususlar hakkında uygun politikalar geliştirmek, veri tabanı hazırlamak ve raporlama sistemi oluşturmak zorundadır. Hazırlanan işbu raporların, kurulca belirlenen süreler içerisinde gönderilmesi de son derece elzemdir.
Sonuç
Yeşil varlık oranı, bankaların çevresel sürdürülebilirlik alanındaki performansını değerlendirmek için oldukça kritik bir göstergedir. Bu oran sayesinde, bankaların sadece çevreci projelere ne kadar kaynak ayırdığı değil, aynı zamanda bu kaynakların çevresel ve sosyal etkiler açısından ne ölçüde uyumlu olduğu da görülebilmektedir. Finansal sistemin yeşil dönüşüm sürecinde etkin rol oynaması, bu göstergenin doğru şekilde hesaplanması ve yönetilmesi ile mümkün olacaktır.
