Anayasa Mahkemesi, 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nun 53. maddesinin üçüncü fıkrasında yer alan ve itirazen şikâyet başvurusu üzerine ihalenin iptal edilmesi durumunda dahi başvuru bedelinin iade edilmemesini öngören düzenlemeyi Anayasa’ya aykırı bularak iptal etmiştir. Söz konusu iptal kararı, mülkiyet hakkı, etkin başvuru hakkı ve hukuk devleti ilkesi açısından önemli yansımalar içermektedir.
Karara konu olayda, bir istekli tarafından Kamu İhale Kurumu’na yapılan itirazen şikayet başvurusu neticesinde, Kurum ihalenin mevzuata aykırı şekilde sonuçlandırıldığını tespit ederek ihalenin iptaline karar vermiştir. Ne var ki, ilgili Kanun uyarınca başvurucunun ödediği itirazen şikâyet başvuru bedeli, ihalenin iptal edilmesine rağmen iade edilmemiştir. Başvurucu, bu uygulamanın Anayasa’ya aykırı olduğunu ileri sürerek Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunmuştur.
Anayasa Mahkemesi, başvuru bedelinin iadesine engel teşkil eden bu düzenlemenin ölçülülük ilkesine aykırı olduğunu ve mülkiyet hakkına orantısız bir sınırlama getirdiğini tespit etmiştir. Kararda, başvurucunun iddialarının haklı bulunarak ihalenin iptaliyle sonuçlanan bir süreçte, uğradığı maddi kaybın telafi edilmemesinin anayasal güvencelerle bağdaşmadığı vurgulanmıştır.
Mahkeme ayrıca, idari işlemlere karşı etkin başvuru yollarının açık olmasının ve bu yolların fiilen kullanılabilir nitelikte olmasının hukuk devleti ilkesinin zorunlu bir unsuru olduğunu hatırlatmıştır. Bu bağlamda, kişinin başvurusunun haklı bulunmasına rağmen yaptığı ödemenin iade edilmemesi, sadece mülkiyet hakkına değil, aynı zamanda hak arama hürriyeti ile bağlantılı olarak etkili başvuru hakkına da zarar verdiği vurgulanmıştır.
Karar, özellikle kamu ihalelerinde idareye yapılan başvuruların ağır bir mali yük oluşturmaması gerektiğini vurgulamaktadır. Başvuru yollarının daha işlevsel hale getirilmesi amacıyla verilen bu iptal kararı, idari yargılama ve ön başvuru mekanizmalarında daha adil, öngörülebilir ve dengeli bir sistemin oluşmasına katkı sağlayacaktır. Karar, Resmî Gazete’de yayımlandıktan dokuz ay sonra yürürlüğe girecektir.
Sonuç itibarıyla, Anayasa Mahkemesi’nin bu kararıyla birlikte, itirazen şikayet başvurusunda bulunan kişiler, başvurularında tamamen haklı çıkmasalar dahi, ihalenin iptali gibi hukuki sonuçlar doğuran kararlar neticesinde ödedikleri başvuru bedelini geri alma hakkına kavuşmuşlardır. Bu durum, idarenin işlem ve eylemlerinin birey lehine denetlenebilirliğini artıran, aynı zamanda bireyin malvarlığı değerleri üzerinde anayasal korumayı pekiştiren önemli bir içtihattır.
